Opiekując się osobą starszą, leżącą lub częściowo unieruchomioną, często borykamy się z problemem jakim są odleżyny. Wydawać się może, że jest to nieodzowna część życia seniora. Tak jednak nie jest. Można skutecznie przeciwdziałać powstawaniu odleżyn.
Czym są odleżyny?
Odleżyny powstają na skutek długotrwałego, lub powtarzającego się ucisku na skórę, naczynia tętnicze i żyły. Powoduje to zaburzenie krążenia krwi i obumarcie komórek, co skutkuje najczęściej martwicą tkanek. Powstające rany są bardzo bolesne i trudne do wyleczenie. Często towarzyszy im stan zapalny, bądź też wydzielina ropna. Proces gojenia może potrwać nawet do kilkunastu miesięcy. Z odleżynami najczęściej borykają się osoby długotrwale leżące, o upośledzonym układzie motorycznym. Zdarza się jednak, że na tę przypadłość cierpią również osoby z częściowym niedowładem.
Odleżyny – klasyfikacja:
- W pierwszej fazie zauważamy tylko miejscowe zaczerwienienie skóry.
- W drugiej fazie występuje stan zapalny, obrzęk, a niekiedy również drobne pęcherze.
- Trzecia faza obejmuje uszkodzenia całej grubości skóry. Powstająca rana może być pokryta strupami.
- W czwartej fazie rozwoju choroby uszkadza się zarówno skóra jak i tkanka podskórna.
- Ostatnia piąta faza charakteryzuje się bardzo głębokimi uszkodzeniami sięgającymi mięśni, struktur kostnych i ścięgien.
Co wpływa na powstawanie odleżyn?
Jest wiele czynników mających wpływ na powstawanie odleżyn. Przede wszystkim kluczową rolę pełni wiek. Dwa razy częściej zmiany skórne możemy zaobserwować u osób po siedemdziesiątym roku życia. Wiąże się to z ogólnym stanem ich zdrowia. Niedobory krwi, białka, witamin czy elektrolitów mają tu decydujące znaczenie. Im starszy organizm tym gorsza przemiana materii, oraz przyswajanie składników odżywczych. Choroby takie jak niedokrwistość czy miażdżyca również przyczyniają się do powstawania odleżyn. Przy neuropatii cukrzycowej zaś chory nie odczuwa bólu, nie czuje więc potrzeby zmiany pozycji. Często choroby układu oddechowego powodują niedotlenienie tkanek w organizmie, co w konsekwencji prowadzi do szybszego powstawania odleżyn. Nietrzymanie moczu bądź stolca również sprzyja zanieczyszczeniom i zawilgoceniom skóry, co powoduje, że jest ona bardziej narażona na urazy.
Niekiedy nie zdajemy sobie sprawy jak ważna jest temperatura otoczenia. Zbyt niska prowadzi do wysuszenia skóry, wysoka zaś do nadmiernej potliwości i zawilgocenia ciała. Podobną rolę ogrywa rodzaj i stan pościeli oraz bielizny. Powinna być z włókien naturalnych, zapewniających odpowiednią higroskopijność oraz nie posiadać żadnych fałd, zagnieceń i innych odkształceń. Równie ważne jest by wszystkie materiały dotykające skóry były czyste i suche, ponieważ minimalizuje to ryzyko otarć naskórka.
Profilaktyka odleżynowa:
Właściwa dieta
Pamiętajmy, że nadwaga jak i niedożywienie wpływa niekorzystnie na zdrowie oraz przyczynia się do powstawania odleżyn. Zapotrzebowanie żywieniowe osoby leżącej mieści się w granicach od 30kcal do 35 kcal na 1kg masy ciała. Dbając o odpowiednią dietę podopiecznego uwzględniajmy unikanie pokarmów wzdymających, ciężkostrawnych i tłustych. Najbardziej rekomendowana jest dieta lekkostrawna, zapobiegająca zaparciom, oraz wysokobiałkowa, co sprzyja szybszemu gojeniu się ran. Pomagają w tym również witaminy A, C, i E. Ponadto cynk, selen i białka umożliwiają szybszą odbudowę i regeneracji tkanki mięśniowej. Błonnik zaś odpowiada za usuwanie toksyn z organizmu i prawidłową pracę jelit. Odpowiedni dobór substancji odżywczych ma zatem dobroczynny wpływ na właściwe funkcjonowanie organizmu.
Zmniejszenie ucisku w narażonych miejscach
Co 2 do 4 godzin powinniśmy zmieniać pozycję podopiecznego. Pamiętajmy również motywować go do jakiegokolwiek ruchu, co poprawi ukrwienie tkanek.
Skuteczne są również delikatne masaże, i oklepywanie miejsc narażonych na ucisk. Nie wolno jednak masować miejsc gdzie uwypuklają się kości, bądź powstały już jakiekolwiek zmiany skórne. W zmniejszeniu ryzyka występowania odleżyn bardzo pomocne są specjalistyczne poduszki, kliny, wałki i materace, które są przystosowane tak, by odciążać newralgiczne miejsca.
Higiena
Do mycia ciała seniora nie powinniśmy używać zwykłych perfumowanych mydeł, ponieważ podrażniają one skórę. Świetnie sprawdzą się tu delikatne środki myjące o pH 5,5. Pamiętajmy, by po umyciu skórę starannie wysuszyć, unikając tarcia. Na koniec nie zapominajmy o właściwym nawilżeniu i natłuszczeniu.
Przeciwdziałać powstawaniu odleżyn możemy na wiele sposobów. Starajmy się minimalizować przyczyny, dbać o higienę oraz odpowiednią dietę i w razie potrzeby korzystać ze sprzętu specjalistycznego.
